Przewlekłe zmęczenie: 10 najczęstszych przyczyn

Według lekarzy pierwszego kontaktu, przewlekłe zmęczenie, utrzymujące się bez wyraźnej przyczyny, należy obecnie do najczęstszych problemów zdrowotnych, z jakimi zgłaszają się do nich pacjenci. Niestety, diagnozowanie i leczenie tej dolegliwości nie jest łatwe, z uwagi na dużą liczbę możliwych przyczyn oraz czynników ryzyka.

Eksperci dzielą te przyczyny na trzy główne grupy:

• Psychologiczne
• Fizyczne
• Związane ze stylem życia.

Psychologiczne przyczyny chronicznego zmęczenia

Zaliczane są do nich m.in.: silny stres, wstrząsy emocjonalne, stany depresyjne i zaburzenia lękowe.

"Psychologiczne przyczyny przewlekłego zmęczenia są znacznie bardziej powszechne niż przyczyny somatyczne. Większość psychologicznych przyczyn prowadzi do obniżenia jakości snu lub bezsenności, które powodują zmęczenie w ciągu dnia" – wyjaśniają eksperci na stronie internetowej angielskiej służby zdrowia (National Health Service - NHS), w sekcji dotyczącej tematyki snu oraz zmęczenia.

Specjaliści z NHS jednocześnie zaznaczają, że źródłem silnego stresu w naszym codziennym życiu mogą być nie tylko złe lub przykre doświadczenia, lecz także zdarzenia pozytywne, takie jak np. przeprowadzka, ślub, korzystna zmiana pracy czy urodzenie dziecka.

"Jeśli odczuwasz smutek, masz obniżony nastrój, brakuje ci energii i budzisz się rano zmęczony, to możesz mieć depresję" – ostrzegają eksperci, podkreślając, że jest to poważna choroba, którą trzeba leczyć, podobnie zresztą jak i w przypadku zaburzeń lękowych.

Fizyczne przyczyny przewlekłego zmęczenia

Do drugiej grupy możliwych przyczyn przewlekłego zmęczenia należą różnego rodzaju, niezdiagnozowane lub nieleczone problemy dotyczące zdrowia fizycznego, w tym m.in.:

• Anemia
• Niedożywienie
• Niedoczynność tarczycy
• Bezdech senny
• Celiakia
• Cukrzyca
• Otyłość.

Lista rozwijających się w naszym organizmie "po cichu" chorób, których niespecyficznym objawem może być przewlekłe zmęczenie jest o wiele dłuższa i dotyczy praktycznie każdej możliwej grupy chorób. Dlatego nie można takiego stanu na dłuższą metę ignorować i warto się pod tym kątem badać. Odkrycie prawdziwej przyczyny zmęczenia może nam bowiem uratować życie, np. w przypadku gdy okaże się, że rozwija się u nas choroba nowotworowa.

"Jeśli czułeś się ciągle zmęczony przez okres dłuższy niż cztery tygodnie, dobrym pomysłem będzie wizyta u lekarza pierwszego kontaktu" – radzi NHS.

Warto wtedy wykonać badanie krwi i moczu, ponieważ jest doskonałym źródłem informacji o stanie zdrowia.

Ale choroby i konkretne deficyty zdrowotne to niejedyne fizyczne przyczyny chronicznego zmęczenia. Należą do nich także niektóre naturalne zmiany i stany fizjologiczne, takie jak np. ciąża (zwłaszcza w ciągu pierwszych 12 tygodni).

Ponadto, wyczerpanie psychofizyczne może być też skutkiem ubocznym leczenia farmakologicznego, np. chemioterapii onkologicznej lub radioterapii.

Na tym oczywiście nie koniec. Eksperci NHS zwracają uwagę, że tajemnicze zmęczenie może być również efektem zatrucia jakąś toksyczną substancją, np. tlenkiem węgla wydobywającym się z naszej domowej instalacji grzewczej.

Przewlekłe zmęczenie a niezdrowy styl życia

O ile w przypadku wymienionych wcześniej dwóch grup możliwych przyczyn przewlekłego zmęczenia nasz wpływ na ich wystąpienie może być dość ograniczony, to jednak w przypadku trzeciej grupy – czynników związanych ze stylem życia - naprawdę dużo już od nas zależy.

Chodzi tutaj o różnego rodzaju niezdrowe nawyki, nałogi i różnego rodzaju zmysłowe "grzeszki", a w szczególności:

• Nadużywanie alkoholu
• Brak ruchu (siedzący tryb życia)
• Nadużywanie kofeiny (kawa, herbata, napoje energetyczne)
• Niezdrowe, tzw. "śmieciowe" jedzenie i nieregularne posiłki.

Istotnym czynnikiem prowadzącym do przewlekłego zmęczenia jest też przeciążająca praca, zwłaszcza wtedy, gdy pracujemy na nocną zmianę.

Zespół przewlekłego zmęczenia: to choroba

Na koniec dodajmy, że w medycynie została też wyodrębniona jednostka chorobowa o nazwie zespół przewlekłego zmęczenia (znana też jako CFS, od chronic fatigue syndrome).

Charakteryzuje się ona nawracającym lub stałym uczuciem ciężkiego zmęczenia, które utrzymuje się dłużej niż 6 miesięcy, nie ustępuje po odpoczynku, nasila się po wysiłku fizycznym lub umysłowym i nie jest objawem innego toczącego się procesu chorobowego. Wśród kryteriów diagnostycznych służących do rozpoznania tej choroby są też różne towarzyszące zmęczeniu objawy somatyczne, np.: ból mięśni, bóle stawów, ból gardła, tkliwe węzły chłonne lub bóle głowy, które nie występowały wcześniej.

Niestety medycyna nie ma wciąż jasnej odpowiedzi na pytanie o przyczyny zespołu przewlekłego zmęczenia. Podejrzewa się, że mogą być wśród nich m.in.: zaburzenia czynności układu immunologicznego lub nadnerczy, infekcje wirusowe, a nawet doznanie silnego urazu w dzieciństwie.

Co ciekawe, wśród metod terapeutycznych stosowanych w leczeniu CFS, poza odpoczynkiem i farmakoterapią, stosuje się też terapię behawioralno-poznawczą (cognitive behavior therapy, CBT) oraz terapię opartą na stopniowaniu intensywności ćwiczeń fizycznych (graded exercise therapy).

Wiktor Szczepaniak

Dziennikarz, absolwent Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Od wielu lat pracuje w ogólnopolskich mediach, specjalizując się najpierw w dziennikarstwie ekonomicznym (Puls Biznesu), a obecnie naukowym i medycznym. Posiada kilkuletnie doświadczenie w działalności public relations (Instytut Żywności i Żywienia). Interesuje się różnymi aspektami i uwarunkowaniami zdrowia, w tym zwłaszcza profilaktyką zdrowotną, psychologią zdrowia i medycyną spersonalizowaną, a także wpływem mediów na zdrowie publiczne.